Her gün temas halinde bulunulan yüzeyler, mikropların el ve vücut aracılığı ile insana geçmesinde etkilidir. Steril olmayan sağlıksız ortamlara temas sonrası kişisel hijyen pratiklerinin uygulanmaması durumunda mikrop, bakteri ve virüs gibi mikroorganizmalar kişiden kişiye geçme riski taşır. Bu riskleri ortadan kaldırmak adına yapılan en etkili çalışmalar arasında dezenfeksiyon uygulamaları yer alır. O halde dezenfeksiyon nedir ve nasıl yapılır detaylarıyla inceleyelim!
Dezenfeksiyon Nedir?
Salgın hastalık risklerinin fazlasıyla arttığı günümüzde “Dezenfeksiyon nedir?” sorusuna açıklık getirmek büyük önem taşır. Dezenfeksiyon, enfeksiyon kontrolü amacıyla uygulanan ve yüzeylerin insan sağlığına zararlı mikroorganizmalardan arındırılmasına yardımcı olan temizlik işlemlerine verilen isimdir. Dezenfeksiyon; enfeksiyona sebebiyet veren mikroorganizmaların yüzey, nesne ve ortam üzerindeki yaşama yeteneklerini kaldırmak veya büyük ölçüde azaltmak amacıyla yapılır. Bu nedenle dezenfeksiyon tanımı yüzeylerin, insan ve çevre güvenliğini sağlayacak şekilde fiziksel ve kimyasal yöntemlerle temizlenmesi olarak da açıklanabilir.
Dezenfeksiyon Nerelerde Yapılır?
Su, sabun ve deterjan gibi malzemeler yardımıyla yapılan temizlik, yüzeylerin mekanik olarak kirlerden arındırılma işlemidir ve genellikle dezenfeksiyon ile karıştırılır. Ancak bilinen türde temizliğin yüzeylerdeki mikrop ve bakterileri öldürme şansı oldukça düşüktür. Bu nedenle özellikle kullanıcı sayısının fazla olduğu hastane, toplu taşıma ve kamu binası gibi alanlarda dezenfeksiyon çalışmalarına gereksinim olur. Ayrıca okullar, evler, alışveriş merkezleri, spor salonları, ofis ve iş merkezleri, otel ve konaklama tesisleri, toplantı ve etkinlik alanları da uygun dezenfeksiyon yöntemleri ile düzenli aralıklarla temizlenmesi gereken yerlerdir.
Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Farkı
Dezenfeksiyon ve sterilizasyon sık sık birbiriyle karıştırılan iki kavramdır. Ancak sterilizasyon yüzeylerdeki canlı mikroorganizma sayısını tamamen azaltmayı hedeflerken, dezenfeksiyon bu organizma patojenlerinin üreme kabiliyetlerini yitirerek büyük ölçüde azaltılmasına yardımcı olur. Bu nedenle dezenfeksiyon daha çok genel temizlik ve hijyen amacıyla uygulanır, sterilizasyon ise yüksek enfeksiyon riski taşıyan alanlarda kullanım için daha elverişlidir.
Dezenfeksiyon Türleri Nelerdir?
Dezenfeksiyon daha çok kimyasal malzemeler kullanılarak yapılan bir dizi işlem serisidir. Dezenfeksiyon işlemi sırasında kullanılan maddeler dezenfektan olarak adlandırılır ve ortamın gereksinimine göre uygulanır. Yüzey özellikleri, mikroorganizma türü ve miktarına göre değişmekle birlikte, en çok kullanılan dezenfeksiyon yöntemleri şunlardır:
1. Kimyasal Dezenfeksiyon
Çeşitli kimyasal maddelerin yüzeylere püskürtülmesi veya sürülmesi şeklinde uygulanan ve böylece mikroorganizma aktivitesini azaltmayı sağlayan dezenfeksiyon yöntemidir. İşlem sırasında klor, alkol, amonyak veya hidrojen bazlı maddeler, mekanın ve yüzeyin özelliklerine uygun şekilde birleştirilerek kullanılır. Kimi zaman bu maddelerin yüzey üzerinde kalması sağlığa zararlı olabileceğinden, işlemin ardından durulama ve yıkama gereksinimi doğar. Genellikle hastane ve okullarda dezenfeksiyon yöntemlerinin başında gelerek sık kullanılan alanlardaki hastalık risklerini azaltır.
2. Sıcaklık Dezenfeksiyonu
Yüksek sıcaklık ve buhar mikroorganizmaların çoğalmasını önleyen ve aktivitelerini azaltan fiziksel dezenfeksiyon yöntemleridir. Özellikle hastane ekipmanları ve yüzey dezenfeksiyonu amacıyla kullanılır. Süt ve meyve suyu gibi sıvı gıdalarda yapılan hızlı ısıtma ve soğutma çalışmaları da bu grupta değerlendirilir.
3. Radyasyon Dezenfeksiyonu
Ultraviyole ışınlar ve iyonize radyasyon, mikroorganizma DNA’sını etkileyerek üreme yeteneklerini azaltan ve zararlı yapıları ortadan kaldıran tekniklerdir. Özel lambalar veya cihazlar yardımıyla uygulanan bu işlemler, su ve hava arıtma amacıyla kullanılabilir.
Günümüzde sunulan farklı araçlar ev, okul, iş yeri veya toplu taşımada dezenfeksiyon için en etkili yöntemin seçilmesini mümkün kılar. Uygulanacak yöntemin seçimi ise mekansal gereksinimlere ve mikroorganizma direncine göre farklılık gösterir. Hastane gibi yüksek dayanıma sahip mikroorganizma yoğunluğunun fazla olduğu ortamlarda daha ağır yöntemlere başvurulurken, ev dezenfeksiyon işlemleri sırasında fiziksel yöntemler tercih edilebilir. Her yöntemin kendi avantajları ve dezavantajları olmakla birlikte, ortama uygun olmayan bir işlem tercihinin yapılması riskli durumlar doğurabilir. Dolayısıyla teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren dezenfeksiyon işlemlerinin, profesyonel bir ekip tarafından yapılması önerilir.